Τίτλος: Το φαινόμενο του ευτροφισμού.

*Short description: This scenario highlights the phenomenon of eutrophication, the main factors the cause it, the parameters with which you can monitor this phenomenon, through a study that is conducted by students. (Cases of eutrophication in lakes Pamvotida, Vistonida and Saronikos Bay are used as examples). Aim of this scenario is to achieve distinguish some of the factors that contribute to eutrophication, use of the parameters that monitor it and the development of student’s spatial thinking through the use of reasoning tools.

Σύντομη Περιγραφή: Ένα σενάριο που αναδεικνύει την έννοια του ευτροφισμού, των βασικών παραγόντων που τον προκαλούν, των δεικτών με τους οποίου παρακολουθείται, μέσα από μία μελέτη που καλούνται να πραγματοποιήσουν μαθητές. (ως παραδείγματα αναφέρονται περιπτώσεις ευτροφισμού στη λίμνη Παμβώτιδα, στη λίμνη Βιστωνίδας, ο Σαρωνικός). Σκοπός αυτού του σεναρίου είναι να επιτύχει στην αναγνώριση κάποιων παραγόντων που επιδρούν στον ευτροφισμό , των παραμέτρων παρακολούθησής του και στην ανάπτυξη της χωρικής σκέψης στους μαθητές μέσα από τη χρήσης αντιπροσωπευτικών εργαλείων.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Pre-Visit

Πρόκληση της Περιέργειας

Ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει στους μαθητές την παρουσίαση, όπου οι μαθητές καλούνται να μαντέψουν ποια είναι η πόλη και η λίμνη που φαίνονται στις φωτογραφίες. Στην παρουσίαση είναι καλό να επιμείνει στις διαφάνειες που περιέχουν χάρτες, ώστε να είναι ξεκάθαρη στους μαθητές η θέση της λίμνης στον ελλαδικό χώρο.

Σε αυτή τη φάση ο εκπαιδευτικός μπορεί να κατευθύνει τους μαθητές δίνοντας μικρές ενδείξεις.

Προτεινόμενες ενδείξεις:

• Είναι ένας τόπος γνωστός για τη λίμνη τους και το νησάκι στη μέση.

• Συνορεύει με Αλβανία.

• Έχουν έδεσμα το χέλι και τα βατράχια.

Σε συνέχεια μπορεί ο εκπαιδευτικός να συνεχίσει με κάποιες ρωτήσεις ώστε να εμπλέξει τους μαθητές όσο το δυνατόν περισσότερο στη δραστηριότητα δίνοντας τους την ευκαιρία να μοιραστούν προσωπικές εμπειρίες.

Προτεινόμενες ερωτήσεις:

• Κατάγεται κάποιος από εσάς από τα Ιωάννινα;

• Κατάγεται κανείς από την Ήπειρο;

• Έχει επισκεφθεί κάποιος τα Ιωάννινα;

Προσδιορισμός ερωτήσεων με βάση την υφιστάμενη γνώση

Ο εκπαιδευτικός προβάλλει ένα απόσπασμα ειδήσεων που παρουσιάζεται ο μαζικός θάνατος ψαριών που συνέβη στις 25 Ιουλίου 2014 στη λίμνη Παμβώτιδα.

Επειδή οι μαθητές το πιο πιθανό είναι να μη θυμούνται κάποιο γεγονός ευτροφισμού, ο εκπαιδευτικός μπορεί να τους παρουσιάσει πώς καλύφθηκε το φαινόμενο του ευτροφισμού από τον τοπικό τύπο, όπως φαίνεται στο αρχείο, το οποίο τους μοιράζει.

Σε αυτή τη δραστηριότητα ο εκπαιδευτικός θα δείξει την παρουσίαση που παρουσιάζει την κατάσταση στη λίμνη των Ιωαννίνων την επόμενη ημέρα. Μέσα από την παρουσίαση θα αναδειχθεί μία συζήτηση για το τι συνέβη και γιατί και για τις επιπτώσεις του ευτροφισμού στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Αυτές είναι οι δύο κατευθύνσεις που θα πρέπει να δώσει ο εκπαιδευτικός.

Προτεινόμενες ερωτήσεις

• Γιατί πιστεύετε ότι η καταστροφή ήταν τόσο μεγάλη;

• Έχετε δει ξανά εικόνες από νεκρά ψάρια σε τόση έκταση;

• Πώς πιστεύετε ότι θα είναι η ζωή των κατοίκων γύρω από τη λίμνη την επόμενη ημέρα;

Στη συνέχεια, ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει μία εικόνα όπου φαίνεται μία σύγκριση ανάμεσα σε 50 λίμνες της Ελλάδος και την ποιότητα των νερών τους.

Ζητάει από τους μαθητές βασιζόμενοι στο αρχείο με τα νέα που τους έχει ήδη μοιράσει, να αναλογιστούν το μέγεθος του ευτροφισμού και αν τώρα δικαιολογείται η καταστροφή που είδαν στην παρουσίαση.

Πρόταση προκαταρκτικών εξηγήσεων ή υποθέσεων

Ο εκπαιδευτικός συζητάει με τους μαθητές για το ότι το φαινόμενο του ευτροφισμού που συνέβη στη λίμνη των Ιωαννίνων δεν επηρέασε στον ίδιο βαθμό τις κοντινές η μακρινότερες πόλεις επειδή η λίμνες είναι αρκετά κλειστά οικοσυστήματα. Σε αυτό το σημείο ο εκπαιδευτικός μπορεί να σχολιάσει το φαινόμενο του ευτροφισμού σε ποτάμια (πιο ανοιχτά οικοσυστήματα) και θάλασσες (ακόμα πιο ανοιχτά). Η κατεύθυνση της συζήτησης από τη μεριά του εκπαιδευτικού θα πρέπει να ενισχύει τη σύνδεση του ευτροφισμού ως φαινομένου με τον τόπο ως έννοια.

Ενδεικτικές ερωτήσεις

• Εσείς θυμάστε να έχετε ακούσει για το φαινόμενο νεκρών ψαριών σε κάποιο τόπο;

• Πιστεύετε ότι οι κάτοικοι της Αθήνας, της Λαμίας και του Ρέθυμνου έχουν βιώσει το συγκεκριμένο φαινόμενο;

• Θα μπορούσατε να σκεφτείτε ποιες πόλεις της Ελλάδας μπορεί να ένωσαν αυτό το φαινόμενο;

• Γιατί;

• Θα μπορούσατε να το δείξετε στο χάρτη;

Ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει τα ακόλουθα βίντεο και άρθρο στους μαθητές.

• ΣΤΗΝ ΕΛΛΕΙΨΗ ΟΞΥΓΟΝΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Ο ΜΑΖΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΨΑΡΙΩΝ ΣΤΗ ΛΙΜΝΗ ΒΙΣΤΩΝΙΔΑ

• Στο "κόκκινο" η ρύπανση στη λίμνη Ιωαννίνων

Ακολουθεί συζήτηση για το περιεχόμενο τους και ο εκπαιδευτικός αναδεικνύει ότι το πρόσφατο περιστατικό των νεκρών ψαριών της λίμνης Παμβώτιδας δεν είναι το μοναδικό στην Ελλάδα, ούτε σε τοπικό επίπεδο, ούτε διαχρονικά.

Ενδεικτικά στοιχεία:

• Στην περίπτωση της εμφάνισης νεκρών ψαριών στη λίμνη Βιστωνίδα όπως προκύπτει, το φαινόμενο άρχισε να εμφανίζεται την Πέμπτη και ολοκληρώθηκε το Σάββατο με την θανάτωση των ψαριών.

• Τα νεκρά ψάρια που είχαν φτάσει έως το Λιμάνι συγκεντρώθηκαν και απομακρύνθηκαν από την περιοχή ώστε να ακολουθήσει η υγειονομική ταφή τους όπως προβλέπεται σχετικώς

• Η ζημιά που έχει υποστεί στην παραγωγή του ο Αλιευτικός Συνεταιρισμός είναι ιδιαίτερα μεγάλη.

Σχεδιασμός και υλοποίηση απλής διερεύνησης

Την ημέρα που θα πραγματοποιηθεί η διερεύνηση οι μαθητές θα καλεστούν να εξηγήσουν γιατί το φαινόμενο των νεκρών ψαριών που εμφανίστηκε στην περιοχή (π.χ. της λίμνης Βιστωνίδας δεν επηρέασε τις γειτονικές περιοχές. Οι μαθητές θα στηρίξουν την άποψη τους βασιζόμενοι σε επιστημονική ορολογία και σε αντιπροσωπευτικά εργαλεία (representation tools), όπως λ.χ. χάρτες και εργαλεία συλλογισμού (reasoning tools).

Ο εκπαιδευτικός μπορεί να διανέμει τα δεδομένα που θα παρέχει στους μαθητές ψηφιακά, εάν η διερεύνηση γίνει στον υπολογιστή. Σε αντίθεση περίπτωση θα πρέπει να εκτυπώσει το υλικό για τους μαθητές.

Visit

Συλλογή αποδεικτικών στοιχείων μέσω παρατήρησης

Ο εκπαιδευτικός ζητά από τους μαθητές να χωριστούν στις ομάδες που είχε ήδη ορίσει και τους μοιράζει τα ακόλουθα αρχεία:

1. Δεδομένα

2. Οδηγός για τη διερεύνηση

3. βίντεο για τον ευτροφισμό

Οι μαθητές ακολουθούν τα βήματα όπως αυτά παρουσιάστηκαν στο αρχείο diereynisi, αλλά ο εκπαιδευτικός παρακολουθεί και καθοδηγεί τους μαθητές όποτε αυτό χρειαστεί.

Μπορεί κάθε ομάδα να επικεντρωθεί σε έναν μόνο από τους παράγοντες που επηρεάζουν το φαινόμενο του ευτροφισμού, (φώσφορο, άζωτο, διαλυμένο οξυγόνο).

Αφού ολοκληρώσουν την έρευνά τους, θα πρέπει να καταγράψουν την παρουσίαση των αποτελεσμάτων.

Εξήγηση βασισμένη στα αποδεικτικά στοιχεία

Οι μαθητές συγκεντρώνονται και ο εκπαιδευτικός συζητάει μαζί τους για:

• την διεξαγωγή της δραστηριότητας

• τα προβλήματα που αντιμετώπισαν

• τις δυσκολίες που ξεπέρασαν

• τις μεθόδους που χρησιμοποίησαν για να αποδείξουν την υπόθεση

Εδώ οι μαθητές θα πρέπει να αναφερθούν στο ότι από το υλικό τους προκύπτει ότι στον Σαρωνικό ή και στο Ρέθυμνο δεν υπήρχε το φαινόμενο του ευτροφισμού που φαινόταν να υπάρχει στις λίμνες Παμβώτιδα, Βιστωνίδα και στον κόλπο του Μαλιακού - Λαμία. Άρα, ο ευτροφισμός είναι κυρίως τοπικό φαινόμενο και είναι πιο έντονο σε λίμνες, ποτάμια και κλειστούς κόλπους που καταλήγουν αστικά και γεωργικά λύματα και λιγότερο σε ανοιχτές θάλασσες. Από τον χάρτη που δείχνει τα επίπεδα ευτροφισμού στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο, που τους δόθηκε μπορούν να δουν ότι στην Ελλάδα περισσότερο ευτροφικό είναι το Βόρειο Αιγαίο σε σχέση με το Νότιο και επίσης πλήττονται περισσότερο κλειστοί κόλποι, εκβολές ποταμών.

Θεώρηση άλλων εξηγήσεων

Ο εκπαιδευτικός συζητάει με τα παιδιά πιθανές παρεξηγήσεις που μπορεί να έχουν σχετικά με το θέμα που αναλύθηκε και διερευνήθηκε.

Πιθανές παρανοήσεις των μαθητών.

• Όλες οι περιπτώσεις ευτροφισμού μπορούν να αποφευχθούν.

Περιπτώσεις ευτροφισμού που συμβαίνουν φυσιολογικά στη φύση (π.χ. δέλτα ποταμών) δεν μπορούν να αποφευχθούν, αλλά μόνο περιπτώσεις όπου ο άνθρωπος επιτείνει ή δημιουργεί ο ίδιος πρόβλημα εκεί που δεν υπήρχε.

• Δεν είναι όλες οι περιπτώσεις εμφάνισης νεκρών ψαριών συνδεδεμένες με φαινόμενα ευτροφισμού αλλά και με άλλες πηγές ρύπανσης.

Πολλές φορές που εμφανίζονται νεκρά ψάρια υπάρχει σύγχυση στο αν οφείλονται σε μόλυνση από κάποιο τοξικό παράγοντα ή απλά σε ασφυξία που προκλήθηκε από ευτροφισμό. Η μέθοδος που ακολουθείται σε αυτές τις περιπτώσεις είναι εργαστηριακές αναλύσεις των ψαριών για να διαπιστωθεί η πραγματική αιτία.

 

• Το πρόβλημα του ευτροφισμού δεν εμφανίζεται παντού και δεν είναι όλα τα οικοσυστήματα το ίδιο ευπαθή.

Η ευαισθησία των οικοσυστημάτων θα λέγαμε ότι γενικά είναι μεγαλύτερη στις λίμνες μικρότερη στα ποτάμια και ακόμα πιο μικρή στις θάλασσες.

• Το φαινόμενο του ευτροφισμού είναι ένα τοπικό φαινόμενο μπορεί όμως η έκταση του να πάρει και μεγαλύτερες διαστάσεις.

Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως π.χ. την έκταση του οικοσυστήματος, την επέμβαση του ανθρώπου, κ.α. τοπικά χαρακτηριστικά.

Post-Visit

Εξήγηση

Οι μαθητές παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους σε μορφή παρουσίασης στην υπόλοιπη τάξη ή εναλλακτικά με δημιουργία πόστερ.

Ο εκπαιδευτικός τους έχει δώσει την ελευθερία να χρησιμοποιήσουν ό,τι μέσα επιθυμούν για την καλύτερη απόδοση της παρουσίασής τους.

Κατά τη διάρκεια των παρουσιάσεων ο εκπαιδευτικός ενθαρρύνει τις ερωτήσεις από τους υπόλοιπους μαθητές με σκοπό να δημιουργηθεί ένας παραγωγικός διάλογος.

 

Δραστηριότητες και υλικά μεταπαρακολούθησης

Ο εκπαιδευτικός προβάλλει το βίντεο από τον ιστότοπο youtube.com. Το βίντεο αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα απεικόνιση δορυφορικής παρακολούθησης ευτροφισμού Βορείου Αιγαίου για το διάστημα Ιανουάριος 2010 - Αύγουστος 2010, όπου φαίνονται (ανά μήνα) τα σημεία στα οποία υπάρχει έντονος ευτροφισμός. Όσο πιο "θερμό" (κόκκινο) είναι το σημείο, τόσο πιο έντονο ευτροφισμό έχει.

 

Διατήρηση της επαφής

kgoudro@sch.gr

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Μεταδεδομένα

Author’s Background

Εκπαιδευτικός

Keywords

Ευτροφισμός, eutrophication, λίμνη, ποτάμι, θάλασσα, θρεπτικά στοιχεία, φώσφορος, άζωτο, διαλυμένο οξυγόνο D.O., Παμβώτιδα, Βιστωνίδα, Σαρωνικός, ΕΛΚΕΘΕ, 2o ΓΕΛ Καισαριανής

Subject Domain:

Science

Biology

Eutrophication

Context

Secondary Education

Age Range

12-18

Target Audience

Teachers

Author

Γκουντρομίχος Κωνσταντίνος

Objectives

Α) Γνωστικός τομέας

1. Να αναγνωρίζει το πρόβλημα του ευτροφισμού όταν το συναντά σε ένα υδάτινο οικοσύστημα.

2. Να θέτει παραδείγματα ευτροφισμού όταν του ζητείται.

3. Να μπορεί να περιγράψει το φαινόμενο της δημιουργίας ενός ευτροφικού οικοσυστήματος.

4. Να μπορεί να συλλέγει, αξιολογεί και χρησιμοποιεί παραμέτρους για την περιγραφή ενός ευτροφικού οικοσυστήματος.

Β) Συναισθηματικός τομέας

1. Να συνεργάζεται και να ολοκληρώνει μια εργασία έρευνας και παρουσίασης στα πλαίσια μιας ομάδας εργασίας.

2. Να αφιερώνει χρόνο και να ψάχνει για δεδομένα που απαιτούνται για να απαντά σε ένα πρόβλημα.

3. Να διακρίνει τα στοιχεία εκείνα που τον βοηθούν στην επίλυση προβλήματος ανάμεσα σε μια πληθώρα δεδομένων.

Γ) Συναισθηματικός τομέας

1. Να κατασκευάζει πόστερ σχετικό με την επίλυση προβλήματος με τέτοιο τρόπο που να μπορεί να παρουσιάσει τις απόψεις του.

Prerequisites

Laptop, projector, εκτυπώσεις, σύνδεση στο διαδίκτυο, flipchart,

Level of Difficulty

Medium

Time required

3-4 διδακτικές ώρες

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~